Kişilərdə ən çox rast gəlinən xəstəliklər
Sağlamlığımızı qorumaq və həyatımızdan zövq almaq üçün sağlamlıq müayinələrinə əhəmiyyət vermək son dərəcə vacibdir. Xüsusilə kişilərin özlərini yaxşı hiss etmələri və potensiallarını maksimum dərəcədə artırmaları üçün sağlam həyat tərzi vərdişlərini qorumaları böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu məqaləmizdə kişilərdə görülən xəstəliklərdən bəhs edəcəyik.
1. Prostat
Prostat kişilərdə ən çox rast gəlinən xəstəliklərdən biridir. Prostat, sidik kisəsinin altında yerləşən və sidik yolunu əhatə edən bir vəzdir. Xoşxassəli prostat böyüməsi (BPH) və prostat xərçəngi ən çox görülən prostat xəstəlikləri arasındadır. Xoşxassəli prostat böyüməsi qocalma prosesi ilə ortaya çıxan və prostat vəzinin böyüməsinə səbəb olan bir haldır. Bu, sidik axınına maneə törədilməsinə və sidik ifrazının çətinləşməsinə səbəb ola bilər. Xoşxassəli prostat böyüməsi adətən simptomlara səbəb olur, lakin prostat xərçəngi ilə əlaqəli deyil. Prostat xərçəngi kişilər arasında ən çox yayılmış xərçəng növlərindən biridir. Prostat vəzindəki hüceyrələrin anormal şəkildə böyüməsi nəticəsində ortaya çıxır. Adətən ilkin mərhələlərdə simptomlara səbəb olmur, lakin sonrakı mərhələlərdə sidiyə çıxmaqda çətinlik, tez-tez sidiyə getmə, qanlı sidik kimi əlamətlər yarana bilər. Prostat xərçəngi erkən aşkar edildikdə sağalma şansı yüksəkdir, ona görə də kişilərin müəyyən yaşa çatdıqda mütəmadi olaraq prostat xərçəngi müayinəsindən keçmələri vacibdir.
2. Cinsi sağlamlıq problemləri
Kişilərdə görülən xəstəliklər arasında cinsi sağlamlıq problemləri də əhəmiyyətli yer tutur. Cinsi sağlamlıq problemləri bir kişinin cinsi həyatına təsir edən müxtəlif halları ifadə edir. Bu problemlər fiziki, psixoloji və ya hər ikisi ilə əlaqəli ola bilər.
Ereksiya problemi
Ereksiya problemi bir kişinin cinsi oyanma zamanı kifayət qədər sərtlik və ya uzunmüddətli ereksiyaya nail ola bilməməsi və ya davam etdirə bilməməsidir. Ən çox görülən ereksiya problemi erektil disfunksiya (ED) kimi tanınır. ED yaşlanma, diabet, ürək xəstəliyi, yüksək qan təzyiqi, stress, depressiya və ya müəyyən dərmanlar da daxil olmaqla müxtəlif səbəblərdən yarana bilər. Müalicə seçimlərinə həyat tərzi dəyişiklikləri, dərmanlar, vakuum cihazları və bəzən cərrahiyyə daxildir.
Erkən boşalma
Erkən boşalma bir kişinin istədiyi vaxtdan əvvəl istəmədən və nəzarətsiz olaraq boşalmasıdır. Bu problem cinsi əlaqədə narazılıq və stress yarada bilər. Erkən boşalmanın səbəbləri arasında stress, performans narahatlığı, əlaqə problemləri və ya müəyyən fiziki şərtlər yer alır. Müalicə seçimlərinə davranış terapiyası, dərmanlar və məşqlər daxildir.
Aşağı cinsi istək
Aşağı cinsi istək bir kişinin cinsi fəaliyyətə marağının azalması və ya tamamilə itirilməsi vəziyyətidir. Buna hormonal balanssızlıq, depressiya, əlaqə problemləri, stress, piylənmə və ya müəyyən dərmanlar kimi amillər səbəb ola bilər. Müalicə problemin kök səbəbindən asılı olaraq hormonal terapiya, psixoterapiya və ya həyat tərzi dəyişikliklərini əhatə edə bilər.
Sonsuzluq
Sonsuzluq bir kişinin partnyoru ilə müntəzəm cinsi əlaqədə olmasına baxmayaraq uşaq sahibi ola bilməməsidir. Sonsuzluğa sperma istehsalı və ya sperma nəqli ilə bağlı problemlər, hormonal balanssızlıqlar və ya anatomik problemlər kimi bir çox faktor səbəb ola bilər. Müalicə seçimlərinə
cərrahiyyə, dərmanlar, hormonal terapiya və ya reproduktiv texnologiyalar (məsələn, IVF) daxil ola bilər.
3. Ürək-damar xəstəlikləri
Kişilərdə ürək-damar xəstəliklərinin ən çox rast gəlinən növlərinə koronar arteriya xəstəliyi (CAD), infarkt, insult və hipertoniya (yüksək qan təzyiqi) daxildir. Koronar arteriya xəstəliyi qanı ürək əzələsinə daşıyan koronar arteriyaların daralması və ya tıxanması nəticəsində yaranır. Bu, ürəyin kifayət qədər oksigen və qida ilə təmin edilməməsinə səbəb olur və infarkta yol aça bilər. İnsult isə beyinə qan axınının dayanması zamanı baş verir və böyük zədələnməyə, hətta ölümə səbəb ola bilər. Hipertoniya yüksək qan təzyiqi deməkdir və zaman keçdikcə ürək və qan damarlarında stressi artıraraq ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Bəzi risk faktorları kişilərdə ürək-damar xəstəliklərinin ortaya çıxmasında təsirlidir. Bunların arasında siqaret çəkmək, yüksək xolesterinin olması, piylənmə, oturaq həyat tərzi, şəkərli diabet, yüksək qan təzyiqi və stress var. Həmçinin kişilərdə hormonal fərqliliklər də ürək xəstəliyi riskini artıra bilər.
4. Testis problemləri
Kişilərdə görülən xəstəliklər arasında testis problemləri xüsusi bir yerə sahibdir. Testislər kişi reproduktiv sisteminin mühüm bir hissəsidir və müxtəlif sağlamlıq problemlərinə meylli ola bilər. Bu problemlər hormonal balanssızlıq, infeksiyalar, travmalar və xərçəng kimi müxtəlif səbəblərdən qaynaqlana bilər.
Testis kisti
Testislərdə baş verə biləcək maye dolu kisəciklər testis kistləri adlanır. Əsasən ağrısızdırlar, amma böyüdükcə narahatlığa səbəb ola bilərlər. Kistlər zərərsizdir, amma böyük və ya narahatedici formaya gələrsə, cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Epididimit
Epididimit testislərin arxasında yerləşən bir boru quruluşudur və spermanın inkişafında mühüm rol oynayır. Epididimit iltihabı infeksiyalar səbəbindən baş verir. Bu, skotal ağrı, şişkinlik, qızartı və sidik zamanı yanma kimi simptomlarla özünü göstərə bilər. Antibiotik müalicəsi bu problemin müalicəsində təsirli rol oynayır.
Testis xərçəngi
Testis xərçəngi əsasən gənc kişilərdə yaranan xərçəng növüdür. Ən çox görülən əlaməti testisdə şişlik və ya sərtlikdir. Bundan əlavə, skrotumda ağrı, ağırlıq hissi, döş böyüməsi və qarın ağrısı kimi simptomlar da baş verə bilər. Testis xərçəngi erkən diaqnoz qoyulduqda müalicə edilə bilər.
5. Uroloji problemlər
Uroloji problemlər kişilərin cinsiyyət və sidik yollarına təsir edən sağlamlıq problemləridir. Bu cür problemlər kişilərin həyatına mənfi təsir göstərir və vaxtında diaqnoz və müalicə tələb edir.
Sidik yolu infeksiyaları
Sidik yolu infeksiyaları kişilərdə ümumi uroloji problemlərdən biridir. Bakterial infeksiyalar sidik yollarına yayılaraq infeksiyaya səbəb ola bilər. Bu, əsasən idrar zamanı yanma, tez-tez sidiyə çıxma, bulanıq sidik və ya idrarda qan kimi simptomlarla özünü göstərir. Sidik yolu infeksiyaları antibiotik müalicəsi ilə nəzarət altına alına bilər.
Prostat problemləri
Prostat vəzinin böyüməsi Benign Prostaty Hyperplasia (BPH) adlanır və sidik axınına təsir göstərə bilər. Simptomlar arasında zəif sidik axını, tez-tez sidiyə çıxma və sidiyi tam boşalda bilməmə hissi var. Prostat xərçəngi də kişilər arasında geniş yayılmış bir problemdir və erkən diaqnoz qoyulması vacibdir.
Sidik yolu daşları
Sidik yolu daşları böyrəklərdən sidik yoluna doğru hərəkət edərkən meydana gələn möhkəm parçalardır. Daşlar sidik yolunda tıxanıqlığa səbəb ola və şiddətli ağrıya yol aça bilər. Müalicə üsulları sidik yolu daşlarının ölçüsünə və yerinə bağlı olaraq dəyişə bilər. Bəzi hallarda daşların təbii yolla xaric edilməsi üçün bol maye qəbul etmək yetərli ola bilər, bəzi durumlarda isə cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Cinsi problemlər
Cinsi problemlər kişilərdə ortaq uroloji problemlər arasındadır. Bunlara erektil disfunksiya (iqtidarsızlıq), erkən boşalma və aşağı cinsi istək daxildir. Cinsi problemlər fiziki və ya psixoloji mənşəli ola bilər.
6. Hormonal problemlər
Hormonlar bədəndə bir çox vacib funksiyanın təşkili üçün olduqca vacibdir. Həm kişilərdə, həm də qadınlarda olan hormonlar bədənin inkişafına, cinsi funksiyalara, enerji tənzimləməsinə, emosional vəziyyətə və ümumi sağlamlığa təsir edən mürəkkəb bir balans saxlayır. Ancaq bəzən hormonal sistemdə balanssızlıqlar meydana gələ bilər və bu da müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Kişilərdəki hormonal problemlər əsasən testosteron səviyyəsindəki dəyişikliklərlə əlaqələndirilir. Testosteron kişi cinsiyyət hormonu kimi tanınır kişilərdə cinsi inkişaf, əzələ kütləsi və sümük sıxlığı kimi bir çox vacib funksiyaları təşkil edir. Ancaq yaşlanma, bəzi tibbi vəziyyətlər ya həyat tərzi amilləri hormonal səviyyədə dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Kişilərdəki hormonal problemlərdən ən çox görüləni hipogonadizm adlanan haldır. Hipogonadizm, testosteronun normaldan aşağı səviyyədə olduğu bir durumdur və kişilərdə aşağı cinsi istək, enerji əskikliyi, depressiya, əzələ itkisi, çəki artımı və sümük sıxlığının azalması kimi simptomlara səbəb ola bilər. Hipogonadizm ümumiyyətlə yaşlanma ilə əlaqələndirilsə də, bəzi hallarda müxtəlif tibbi problemlər və ya travmalar nəticəsində baş verə bilər.
Digər bir hormonal problem isə prolaktinoma adı verilən növ hipofiz vəzinin şişidir. Bu şiş prolaktin adlı bir hormonun həddindən artıq sekresiyasına səbəb olur. Yüksək prolaktin səviyyəsi kişilərdə aşağı testosteron, cinsi disfunksiya və döşdən süd gəlməsi (galactore) kimi problemlərə səbəb ola bilər.
