Mütəxəssislərdən elektron siqaret barədə xəbərdarlıq edir - Diqqətli olun!
Aparılan araşdırmalar zamanı elektron siqaretin də digər tütün və nikotin məhsulları kimi asılılıq yaratdığı, ölümə gətirib çıxardığı məlum olub.
"Elektron siqaret zərərlidirmi?" Suala çox aydın cavab vermək olar. Bəli, elektron siqaret sağlamlığa zərərlidir. Elektron siqaret 2006-cı ildə istifadəyə verildiyi üçün istifadənin uzunmüddətli təsiri hələ də bilinmir. Ağciyər zədələnməsi və ya xərçəngi ilə əlaqəsi tədricən ortaya çıxsa da, belə uzunmüddətli bir klinik araşdırma hələ aparılmamışdır. Bununla birlikdə elektron siqaretlərin ürək, ağciyər və diş sağlamlığına əhəmiyyətli təsirləri vardır. Bu orqanların zərərləri aşağıda bir-bir müzakirə olunur.
Daha az zərərli olduğu iddia edilən elektron siqaretlərin əslində ciddi təhlükə daşıdığı bildirilib. Elektron siqaret müalicə vasitəsi və ya dərman olaraq hazırlanmayıb. Digər tütün məmulatlarından fərqlənmir. Elektron siqaret tütün sənayesinin məhsuludur. Yəni siqareti onun elektron versiyası ilə əvəzləmək doğru yol deyil.
Siqareti azaltmır
Professor Elif Dağlının sözlərinə görə, elektron siqaret klassik siqaretdən istifadəni azaltmır. Araşdırmaya görə, elektron siqaretdən istifadə edənlərin 79%-i adi siqaretdən də istifadə edirlər. İstifadəçilərdə iflic riski 70, infarkt riski 60, arteriya xəstəliyi riski 40% daha yüksəkdir. Elektron siqaretdə olan propilen qlikol və qliserol qızıb buxarlandıqda konserogen maddələr kənara çıxır. Aroma və dadlandırıcıları da kimyəvi təsir yaradaraq damarlara zərər verirlər.
Partlama təhlükəsi var
Elektron siqaretlərin digər çox nadir bir riski, qüsurlu elektron siqaret batareyalarının batareyaları doldurularkən tez-tez yanğınlara və partlayışlara səbəb olmasıdır. Elektron siqaret istifadə edən insanlar istifadə etdikləri cihazların bu nəticələrə səbəb ola biləcəyini də unutmamalıdır. Elektron siqaretlərdə olan litium batareyalarının partlaması üz, göz, ağız, çənə yaralanmalarına səbəb olur. Cihazlara müxtəlif növ qeyri-qanuni narkotik maddələr qoyulub istifadə edilir. Bu durum xüsusən gənclərdə alışqanlıq, ürək ritmi pozğunluğu, böyrək çatışmazlığı yaradır.
Ölümcül təsirə malik aromalar qatılır
Elektron siqaretlərdə nikotindən savayı sağlamlığa zərərli çoxlu sayda kimyəvi maddə var. Təxminən 7000 növ aroma ciddi fəsadlar yaradır. Onun sətəlcəmə səbəb ola biləcəyinə dair sübutlar vardır.
Bütün tütün məhsullarında asılılığın əsas səbəbi nikotindir
Gənclik dönəmində beynin nikotinə məruz qalması beynin inkişafına mənfi təsir göstərir. Psixatrik xəstəlik riskini artırır və həyati təhlükələr yaradır. Nikel, xrom, arsen, manqan kimi sağlamlığa zərərli metallar elektron siqaretdə də var.
ABŞ-da 96 min insan üzərində aparılan araşdırma nəticəsində elektron siqaret istifadə edənlərdə infarkt riskinin istifadə etməyənlərlə müqayisədə 56% daha yüksək olduğu ortaya çıxıb. Yalnız ürək və damar xəstəlikləri deyil, depressiya, emosional pozğunluqlar da yarana bilər.
Elektron siqaretin tüstüsü də zərərlidir
Araşdırmaya görə, elektron siqaretlərin tüstüsü ilə ənənəvi siqaretlərin tüstüsündəki ağciyərə zərər verən maddələrin nisbəti eynidir. Elektron siqaretlər kanserogen maddələrlə daha zəngindir.
Elektron siqaretin ürəyə mümkün zərərləri
Milli Akademiyalar Mətbuatının (NAP) 2018-ci il hesabatında nikotin tərkibli bir elektron siqaretin ürək döyüntüsünü artırdığını göstərən əsaslı sübutlar tapıldı. Müəlliflər eyni zamanda bir siqaret e-siqaretin də qan təzyiqini artırdığına dair orta sübutlar göstərmişlər. Yüksək ürək dərəcəsi və qan təzyiqi uzun müddətdə ürək sağlamlığına təsir edə bilər. 2019-cu ildə edilən bir araşdırma, e-siqaretin infarkt, angina və ürək xəstəliyi riskinin artması ilə əlaqəli olduğunu göstərdi.
Ağciyərlərə elektron siqaretin zərərləri
Xüsusilə, 2015-ci ildə aparılan bir araşdırma, tərkibində ətirli elektron mayelər olan elektron siqaretlərin həm siçan, həm də insan ağciyər hüceyrələrinə təsirini araşdırdı. Hər iki hüceyrə növünə toksiklik, oksidləşmə və iltihab daxil olmaqla bir sıra mənfi təsirlər bildirilmişdir.
Elektron siqaretlərin diş sağlamlığına təsiri
Elektron siqaretlərin ağız sağlamlığına bəzi mənfi təsirləri olduğu görülür. Məsələn, 2018-ci ildə edilən bir araşdırmada, e-siqaret aerosoluna məruz qalmanın dişlərin və ya emalın səthini inkişaf edən bakteriyalara daha çox meylli etdiyini bildirdi. Tədqiqatçılar elektron siqaretlərin çürük riskini artıra biləcəyi qənaətinə gəliblər.
"New England Journal of Medicine" adlı tibb dərgisinin araşdırmasına görə elektron siqaret hər yerdə çəkilə bildiyi və ətrafa zərər vermədiyi üçün geniş istifadə olunmağa başlanıldı. Xüsusən yeniyetmələrdə maraq oyadan bu vərdiş erkən yaşda siqaretdən istifadəyə səbəb olur. Buna görə ABŞ-ın bəzi ştatlarında qadağan olunub. Dünyada hər il təxminən 6 milyon insanın ölümünə səbəb olan tütün sənayesi bir çox ölkədə siqaretlə bağlı qadağalara məhəl qoymayaraq gəncləri elektron siqaretlə təmin edir.
