Ağız xərçəngi nədir?
Ağız xərçəngi ağızda, daha çox alt dodaqda, qırtlağın arxasında, badamcıqlarda və ya tüpürcək bezlərində meydana gələn xərçəngləri əhatə edir. Demək olar ki, hamısı ağız, dil və dodaqları əhatə edən selikli qişadan, təbəqəli yastı epiteldən (skuamöz) hüceyrələrdən əmələ gəlir.
Kişilərdə qadınlarla müqayisədə 2 qat daha çox rast gəlinən ağız xərçəngi erkən aşkarlanması üçün mütəmadi olaraq həkim və diş həkimi tərəfindən müayinə olunmalıdır.
Ağız xərçənginin qarşısının alınması yolları
Siqaret və spirtli içki kimi xərçəngə səbəb olan maddələrdən uzaq olmaq
Mütəmadi olaraq həkim və stomatoloq müayinəsindən keçmək ağızda yaralara səbəb ola biləcək dişlərin və protezlərin müalicə olunması.
Ağız xərçəngi risk faktorları
Tütün
Demək olar ki, bütün ağız xərçənglərinin əsas səbəblərindən biridir. Tütün məmulatlarının uzunmüddətli istifadəçilərində risk olduqca yüksəkdir. Ağız xərçənginin 90%-i tütün istifadəçilərində baş verir.
Alkoqol
Alkoqol qəbulunun miqdarı ilə birbaşa mütənasib olaraq risk də artır.
Günəş işığı
Bütün dəri xərçənglərində olduğu kimi, dodaq xərçənglərində də əhəmiyyətli paya malikdir.
Ailədə xərçəng xəstəliyinin olması
Ailədə xərçəng xəstəliyinin olması, pis qidalanma, pis həyat şəraiti və sağlamlıq problemləri riski artırır. Daha əvvəl baş və boyun xərçəngindən müalicə almış və siqaret çəkən insanlarda risk böyükdür.
Ağız xərçənginin əlamətləri hansılardır?
Ağzın içində, dodaqda qırmızı-ağ ləkə və yara şəklində görünür. Ağ ləkələr "leykoplakiya" adlanır vəbədxassəli hala çevrilə bilən lezyonlardır. Qırmızı-ağ ləkələr "eritroleykoplakiya" adlanır və xərçəngə çevrilmə riski daha yüksəkdir.
Ağız xərçənginin simptomları aşağıdakılardır:
Ağızda və dodaqda sağalmayan yaralar
Təkrarlanan qanaxmaya səbəb olan yaralar
Səbəbsiz diş itkisi
Udqunma çətinliyi
Şişkinlik və ya boyunda kütlənin ortaya çıxması
Qulağa vuran ağrı
Ağız xərçəngi necə diaqnoz qoyulur?
Ağızda bir ay ərzində keçməyən hər hansı bir şişlik və ya toxuma dəyişikliyi həkimə bildirilməlidir. Lezyonun birbaşa müayinəsi və ya kiçik bir biopsiya diaqnozu qoya bilər. Kompüter tomoqrafiyası və ya MRT taramaları xərçəngin dərəcəsini müəyyən etmək və sümüklərə və ya digər nahiyələrə təsir edib-etmədiyini öyrənmək üçün faydalı ola bilər.
Ağız xərçəngi necə müalicə olunur?
Dərmanlı xərçəng müalicəsi olaraq da bilinən kimyaterapiyada xərçəng hüceyrələrinin çoxalmasını maneə törədən dərmanlardan istifadə edilir. Bəzən cərrahiyyə və radioterapiya ilə birlikdə tətbiq edilir. Kimyaterapiyada istifadə olunan dərmanlar müxtəlif yan təsirlərə malikdir. Qaraciyər və böyrəklərə müvəqqəti də olsa mənfi təsir göstərə bilər. Bu səbəblə qaraciyər və böyrək funksiyaları pozulmamış xəstələrdə kimyaterapiya tətbiq edilməyə çalışılır.
Müalicə adətən bütün xərçəng toxumalarının cərrahi yolla çıxarılması, radioterapiya, kimyaterapiya və ya bu üsulların birlikdə istifadə edilməsindən ibarətdir. Bu müalicə üsullarından biri və ya onların müxtəlif kombinasiyası şişin növünə, xəstəliyinə və xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq seçilir. Yenə də bu müalicələrin sırası müxtəlif vəziyyətlərdə dəyişə bilər.
Ağız xərçəngi erkən müalicə olunarsa sağalma ehtimalı yüksəkdir. Əməliyyatdan sonra yumşaq toxuma və ya dəri üzərində bəzi rekonstruktiv əməliyyatlar aparmaq və ya sümükləri protezlərlə əvəz etmək lazım ola bilər. Müalicə zamanı ağızları dəyişdirilən xəstələrin bərpaedici stomatologiya, loqopediya və qidalanma məsləhətləri alması lazım ola bilər. Müalicədən sonra nitqi və ya görünüşü dəyişmiş insanlar üçün də psixoloji dəstək lazım ola bilər.
Digər yan təsir isə xəstənin saçının tökülməsidir. Bununla belə, bu durum müvəqqətidir. Müalicədən sonra saçlar yenidən çıxır. Bulantı və qusma ən çox görülən yan təsirlərdir. Bu yan təsirlər iştahsızlıq və yorğunluqla müşayiət oluna bilər. Kimyaterapiya dərmanları müvəqqəti də olsa immun mexanizmini zəiflədəcəyi üçün xəstə infeksiyalara qarşı həssas ola bilər.
Cərrahiyə
Şişin özünü və ya ətrafdakı toxumaları çıxarmaq lazımdırsa, limfa düyünləri də təmizlənməlidir. Yemək çətinliyi səbəbiylə cərrahi əməliyyatdan sonra bir müddət ağrı müalicəsi tələb oluna bilər. Müalicəni həyata keçirən tibbi heyət xəstənin cərrahi yolla sağaldıqdan sonra radioterapiya və ya kimyaterapiyaya davam edib-etməməsinə qərar verir.
Radioterapiya
Ağız və boğaz nahiyəsinə tətbiq olunan yüksək enerjili şüaların xərçəng hüceyrələrini yox edərək xərçəngin yayılmasının qarşısını almaq kimi izah etmək olar. Radioterapiyanın dozaları şişin ölçüsü və yeri nəzərə alınmaqla təyin edilir.
Ən çox görülən yan təsirlər ağız quruluğu, diş tökülməsi, boğaz ağrısı, diş ətində qanaxma və ağrılar, ağız yaralarında gecikmə, lol infeksiyalar, çənə oynağında sərtlik, qoxu və dad hisslərində dəyişikliklər, dəridə yüngül yanıqlar və yorğunluqdur.
[xeberdarliq]
